تنظیمات PH در بدن انسان

تنظیم PH

در بدن در محیط های مختلفی تنظیم PH اتفاق می افتد. در این فایل قصد بررسی تنظیم PH در دو محیط خون و لوله ی گوارش را داریم.

تنظیم PH در خون

PH خون همیشه در محدوده ی 4/7 است و این مقدار با عوامل مختلفی به صورت جزئی تغییر می کند. اگر PH خون از 4/7 کمتر شود خون اسیدی تر و اگر از این مقدار بیشتر شود خون قلیایی می گردد.

خون یک محلول بافری است یعنی در مقابل تغییرات جزئی PH مقاومت نشان می دهد و محدوده ی PH خود را ثابت نگه می دارد اما اگر تغییرات شدیدتر باشند برخی از اندام های بدن با فعالیت خود PH خون را کنترل و تنظیم می کنند تا برای بدن مشکلی ایجاد نشود. از جمله ی این اندام ها می توان به کلیه ها، ریه ها، اندام های دخیل در متابولیسم و دستگاه درون ریز اشاره کرد.

کلیه ها با افزایش و کاهش دفع یون های هیدروژن و بیکربنات PH خون را تنظیم می کند.
ریه ها با جذب به موقع اکسیژن و دفع متناسب دی اکسید کربن PH خون را کنترل می کند.
اندام های دخیل در متابولیسم مانند کبد با افزایش و کاهش متابولیسم چربی ها و پروتئین ها PH خون را تنظیم می کند.
برخی از هورمون های دستگاه درون ریز نیز در تنظیم PH خون موثر هستند.

نکته ای در مورد گاز CO2 در خون: گاز کربن دی اکسید در خون، تحت تاثیر آنزیم انیدراز کربنیک با آب پلاسما ترکیب شده و تشکیل اسید کربنیک می دهد. این اسید در خون سبب کاهش PH و اسیدی شدن خون می شود. اما پس از مدتی این اسید به دلیل ناپایداری به دو یون تجزیه می شود. یکی یون هیدروژن که خاصیت اسیدی دارد و دیگری یون بیکربنات که خاصیت قلیایی دارد. یون هیدروژن در گلبول های قرمز به دام می افتد و نمی تواند خون را اسیدی کند اما یون بیکربنات در پلاسما باقی می ماند و می تواند محیط خون را برای مدتی قلیایی کند.

بنابراین افزایش گاز کربن دی اکسید در ابتدا به صورت مستقیم سبب اسیدی شدن و در ادامه به صورت غیر مستقیم با تشیکل یون بیکربنات سبب قلیایی شدن خون می شود.

تنظیم PH در لوله ی گوارش

می دانیم که غذا های چرب و اسید معده محیط لوله ی گوارش را اسیدی می کند همچنین یون بیکربنات که از قسمت های مختلف دستگاه گوارش ترشح می شود خاصیت قلیایی دارد و تقابل یون بیکربنات و مواد غذایی اسیدی و اسید معده محیطی تقریبا خنثی در لوله ی گوارش ایجاد می کند.

از قبل می دانیم که هورمون گاسترین سبب افزایش ترشح اسید معده از خود معده و هورمون سکرتین سبب افزایش ترشح یون بیکربنات از بخش برون ریز پانکراس می شود بنابراین هورمون گاسترین در اسیدی کردن و هورمون سکرتین در قلیایی کردن لوله ی گوارش (نه خون) نقش دارند.

نکته: یون بیکربنات در خون به دنبال تجزیه ی کربنیک اسید ایجاد می شود اما یون بیکربنات در دستگاه گوارش توسط سلول های برون ریز این دستگاه ساخته و ترشح می شود.