همه چیز دربارۀ کرم های حلقوی (کرم خاکی)

در کرم های حلقوی که مثال بارزی از آنها، کرم خاکی می باشد، قصد بررسی گوارش، تنفس، گردش مواد، هم ایستایی و تولید مثل را به ترتیب بررسی می‌کنیم.

گوارش در کرم های حلقوی (کرم خاکی):

اهمیت چینه دان در ذخیره ی غذا می باشد که باعث می شود جانور در یک وعده، بیشتر از نیاز لحظه ای خود غذا بخورد اما سنگدان محیطی برای آسیاب کردن غذا فراهم می کند.
ترتیب و اندازه ی اجزای لوله ی گوارش در شکل رو به رو مهم است.
با توجه به شکل طویل ترین ساختار لوله ی گوارشی در کرم خاکی روده می باشد.
در کرم خاکی معده وجود ندارد و بلافاصله پس از چینه دان، سنگدان قرار دارد.

تبادلات گازی در کرم های حلقوی (کرم خاکی):

تنفس: در این جانور تنفس از نوع پوستی می باشد. بی مهرگانی نظیر کرم خاکی که در محیط های مرطوب زندگی می کنند از تبادلات پوستی استفاده می کنند. کرم خاکی دارای شبکۀ مویرگی زیرپوستی با مویرگ های فراوان است و گازها را با هوای درون فضاهای خالی بین ذرات خاک، تبادل می کند.

شرط تنفس پوستی زندگی در محیط مرطوب و داشتن مویرگ های فراوان در زیر پوست است.
تنفس پوستی علاوه بر کرم خاکی در دوزیستان بالغ نیز دیده می شود.

گردش مواد در کرم های حلقوی (کرم خاکی):

گردش مواد: کرم های حلقوی برای گردش مواد از سامانه ی گردش مواد بسته استفاده می کنند. ساده ترین سامانۀ گردش بسته در کرم های حلقوی، نظیر کرم خاکی وجود دارد. در این سامانه مویرگ ها در کنار یاخته ها و با کمک آب میان بافتی، تبادل مواد غذایی، دفعی و گاز ها را انجام می دهند.

گردش مواد بسته دارای اجزای رو به رو می باشد: قلب – سرخرگ – سیاهرگ – مویرگ – خون – مایع میان بافتی – بیشتر موارد لنف هم وجود دارد.
در گردش مواد باز، خون، مایع میان بافتی، لنف و مویرگ وجود ندارد و فقط قلب و رگ ها یافت می شوند.

در این جانور رگ پشتی به صورت قلب اصلی عمل می کند و خون را به جلو می راند. در قسمت جلویی بدن 5 جفت کمان رگی در اطراف لولۀ گوارش به صورت قلب کمکی عمل می کنند و خون را به سمت پایین و سپس به عقب می رانند. مویرگ ها در همه قسمت های بدن، بین رگ پشتی و شکمی وجود دارند.

در کرم خاکی دو نوع قلب (اصلی و فرعی) وجود دارد.
قلب اصلی همان رگ پشتی است و در بالای لوله ی گوارشی قرار دارد.
قلب اصلی از عقب بدن تا جلوی بدن کشیده شده است.
قلب اصلی خون را از مویرگ ها دریافت می کند و به قلب فرعی می دهد.
همانطور که در قسمت تنفس کرم خاکی مطالعه کردیم، تبادل گاز ها در مویرگ های فراوان زیرپوستی انجام می شود و مویرگ ها نیز بین رگ پشتی و شکمی قرار دارند بنابراین قلب اصلی خون روشن را از مویرگ ها تحویل می گیرد و به نوعی رگ پشتی یک سرخرگ می باشد که با زنش های خود به صورت قلب اصلی عمل می کند.

در کرم خاکی: رگ پشتی (سرخرگ/قلب اصلی): خون روشن – کمان های رگی (قلب فرعی): خون روشن – رگ شکمی (سیاهرگ): خون روشن – مویرگ ها: خون روشن و تیره

دفع مواد زائد در کرم های حلقوی (کرم خاکی):

هم استایی: دفع مواد زائد بسیاری از کرم های حلقوی (مانند کرم خاکی) از طریق سامانه ی نفریدی که از نوع متانفریدی می باشد انجام می شود. متانفریدی لوله ای است که در جلو، قیف مژک دار و در نزدیک انتها، دارای مثانه است که به منفذ ادراری در خارج از بدن ختم می شود. دهانۀ این قیف به طور مستقیم با مایعات بدن ارتباط دارد. بیشتر کرم های حلقوی (نظیر کرم خاکی) و همه ی نرم تنان سامانۀ دفعی متانفریدی دارند. بدن کرم خاکی از حلقه هایی تشکیل شده که هر کدام یک جفت متانفریدی دارند.

در هر حلقه از بدن کرم خاکی یک جفت متانفریدی قرار دارد که در دو طرف لوله ی گوارش هستند.
مایعات بدن که مستقیما با قیف در تماس هستند همان مایع میان بافتی می باشند که از مویرگ ها منشا گرفته‌اند.
متانفریدی مواد دفعی را از مویرگ ها دریافت نمی کند بلکه مسیر کلی به این صورت است که خون از قلب های اصلی و کمکی به سمت رگ پشتی پمپ می شود و سرانجام از رگ پشتی به مویرگ ها در هر حلقه از بدن می رسد. مواد مغذی موجود در خون به بیرون تراوش می کند و آب میان بافتی را می سازد. یاخته ها از این مواد تغذیه کرده و مواد دفعی را به آن می ریزند که این مواد دفعی از آب میان بافتی مستقیما وارد قیف متانفریدی شده و از منفذ ادراری خارج می شود.
دقت کنید که قیف هر متانفریدی در حلقه ی خودش قرار ندارد بلکه در حلقه ی جلوتر قرار گرفته است.

تولید مثل در کرم های حلقوی (کرم خاکی):

تولید مثل: در کرم های حلقوی نیز مانند کرم های پهن، تولید مثل از طریق مکانیسم نرماده (هرمافرودیت) انجام می شود. این روش برای تولید مثل جانورانی می باشد که حرکات کندی دارند که جفت یابی را دچار مشکل کرده است و یا امکان جفت یابی ندارند. در این جانوران، یک فرد هر دو نوع دستگاه تولید مثلی نر و ماده را دارد.

در مورد کرم های حلقوی (مثل کرم خاکی) لقاح دو طرفی انجام می شود؛ یعنی وقتی دو کرم خاکی در کنار هم قرار می گیرند، اسپرم های هر کدام تخمک های دیگری را بارور می سازد.

بنابراین در کرم خاکی تعیین جنسیت معنی ندارد.
یک کرم خاکی هم اسپرم دارد هم تخمک.
اسپرم ها از سازنده ی خود وارد کرم خاکی دیگری می شوند اما تخمک ها درون بدن همان کرم خاکی بارور می‌شوند.